Optymizm w odniesieniu do zwycięstwa europejskiego pierwiastka, który Arnold Toynbee był w stanie utrzymać w mocy do początku lat '60, wygląda na dziwnie nieaktualny. "Z 28 kultur, które zidentyfikowaliśmy... 18 jest martwych, a dziewięć, z dziesięciu pozostałych - wszystkie z wyjątkiem naszej - są śmiertelnie ranne." Kto jest w stanie dzisiaj powtórzyć te słowa? Jaka jest nasza kultura w ogóle, co z niej pozostało? Czy cywilizacja techniki i handlu rozprzestrzeni się zwycięsko na świat obecnej kultury europejskiej? Nie było to raczej zrodzone z końca, w pewien sposób post-europejskiej, antycznej kultury? Widzę tu paradoksalnie synchronię. Zwycięstwo techniczno-świeckiego post-europejskiego świata; z upowszechnienia tego modelu życia i jego sposobu myślenia, związany jest cały świat, ale szczególnie pozaeuropejskie światy Azji i Afryki, będące pod wrażeniem Europejskiego świata wartości, kultury i wiary, na jakiej opiera się jej tożsamość; ten świat zbliża się do końca i właśnie opuszcza scenę, gdyż teraz nadchodzi czas innych wartości pochodzących z Ameryki prekolumbijskiej, z Islamu, z mistyki Azjatyckiej.
Europa, właśnie w tej godzinie pełnego sukcesu, wydaje się być pusta w środku, w pewnym sensie sparaliżowana przez kryzys układu krążenia, kryzys, który jest niebezpieczny dla jej życia, a uciekanie się niejako, do transplantacji, nie pomoże, a jedynie wyeliminuje jej tożsamość. Do tej wewnętrznej pustki podstawowych sił duchowych analogiczne jest, że nawet etnicznie, Europa wydaje się zmierzać ku końcowi.
Istnieje dziwny brak pragnienia przyszłości; dzieci, które pojawią się w przyszłości, są postrzegane jako zagrożenie dla teraźniejszości; jedynym pomysłem jest usunięcie ich z naszego życia. Nie są one postrzegane jako nadzieja, lecz raczej jako ograniczenie teraźniejszości. Zmuszana nas to do porównań w Imperium Rzymskim w czasach upadku; ciągle trwało jako historyczna struktura, ale w praktyce było to żerowanie tych, którzy rozpuścili je, ponieważ nie mieli więcej energii życiowych.
W tym momencie dochodzimy do problemów współczesnych. Jeśli chodzi o przyszłość Europy istnieją dwie przeciwstawne diagnozy. Z jednej strony jest teza Oswalda Spenglera, który wierzył, że można określić rodzaj prawa naturalnego dla wielkich "wyrażeń kulturowych"; jest moment narodzin, stopniowego wzrostu, rozkwitu kultury, następnie przychodzi zmęczenie, starość i śmierć. Spengler wykłada swoje tezy imponująco, wraz z dokumentacją zaczerpniętą z historii kultury, w której dostrzec można prawo naturalnej ewolucji. Jego tezą jest, że Zachód osiągnął swoją finalną epokę, która zbliża się nieuchronnie do śmierci kulturowego kontynentu, mimo starań aby tego uniknąć. (...) Teza ta, oznaczona jako "biologistyczna", znalazła gorliwych przeciwników, w okresie międzywojennym, szczególnie w kręgach katolickich. Przeciwko niej zareagował także Arnold Toynbee, z postulatami, które również i dzisiaj znalazłyby wielu zwolenników. Toynbee podkreśla różnicę między postępem materialno-technicznym z jednej strony, a realnym postępem z drugiej, który określa jako "uduchowiony". Przyznaje, że Zachód - zachodni świat - jest w kryzysie i widzi przyczynę takiego stanu rzeczy w spadku znaczenia religii na rzecz techniki, narodu, militaryzmu. Ostatecznie kryzys oznacza dla niego sekularyzm.
Znając przyczyny kryzysu możemy znaleźć drogę do wyjścia z niego; czynnik religijny musi zostać przywrócony. Według Toynbee'ego rolę tę odegrać ma "dziedzictwo religijne wszystkich kultur, ale przede wszystkim to co pozostało z zachodniego chrześcijaństwa". Sprzeciwia się on biologistycznej wersji wraz z woluntarystyczną wersją, według której reszta mocy twórczych spoczywa na twórczych mniejszościach oraz wyjątkowych indywidualnych osobowościach.
Pytanie brzmi: Czy ta diagnoza jest poprawna? A jeśli tak, to czy jest w naszej mocy przywrócić religijny ruch w syntezie pozostałości Chrześcijaństwa i ludzkiego dziedzictwa religijnego? W końcu pytanie Spenglera i Toynbee'ego pozostaje otwarte, ponieważ nie możemy spojrzeć w przyszłość. Ale niezależnie od tego, musimy zmierzyć się z pytaniem, co w przyszłości zagwarantuje nam i co jest w stanie utrzymać przy życiu tożsamość Europy podczas wszystkich przeobrażeń historycznych. Albo jeszcze prościej, co zapewni nam, dzisiaj i jutro, ludzką godność i byt odpowiadający tej godności? (...)
Pojawia się więc pytanie: Czego potrzebujemy aby iść dalej? Czy w gwałtownych zawirowaniach naszych czasów istnieje tożsamość europejska, która ma przyszłość i, w którą możemy się zaangażować całą istotą? Nie jestem przygotowany aby wejść w szczegółową dyskusję na temat przyszłej konstytucji europejskiej. Chciałbym tylko krótko wskazać podstawowe moralne elementy, których, moim zdaniem, nie powinno zabraknąć.
Pierwszym elementem jest "bezwarunkowość", z którą ludzka godność i prawa człowieka muszą być przedstawione jako te, które poprzedzają jurysdykcję ze strony państwa. Te podstawowe prawa nie są tworzone przez prawodawcę, ani przez obywateli, "ale raczej istnieją same w sobie, zawsze powinny być uwzględniane przez prawodawcę, zostały sformułowane wcześniej jako wartości nadrzędnego porządku." To pierwszorzędne znaczenie godności człowieka, poprzedzające każde działania czy decyzje polityczne, odsyła ostatecznie do Stwórcy: tylko On może ustalić niematerialne wartości oparte na istocie człowieka. Brak możliwości manipulowania tymi wartościami w realnym świecie, jest prawdziwą gwarancją wolności i wielkości człowieka. Chrześcijaństwo widzi w tym tajemnicę Stwórcy oraz warunek, że człowiek został stworzony na obraz Boga.
Obecnie, prawie nikt nie przeczy pierwszeństwu godności i podstawowych praw człowieka nad wszystkimi decyzjami politycznymi; okropności nazizmu i jego rasistowskie teorie są jeszcze zbyt świeże. Ale w niektórych sferach tzw. postęp medycyny jest realnym zagrożeniem dla tych wartości: niezależnie czy mamy na myśli klonowanie, czy sprawę ochrony ludzkich zarodków przed tworzeniem narządów do przeszczepów lub całą dziedzinę inżynierii genetycznej, nikt nie może ignorować stopniowego osłabienia ludzkiej godności, które nam zagraża. Dodać należy do tego nowe formy niewolnictwa, handlu ludzkimi organami do przeszczepów. Dobre zakończenia są zawsze przyjmowane aby uzasadnić to, co nieuzasadnione. W tych sprawach jest kilka sztywnych zasad w Podstawowej Karcie Praw Człowieka, z których możemy być zadowoleni, ale jest jeszcze kilka spraw ujętych zbyt ogólnikowo. I właśnie tutaj podstawowe prawa są zagrożone.
Drugi punkt, w którym pojawia się tożsamość europejska jest małżeństwo i rodzina. Monogamiczne małżeństwo, jako podstawa relacji między mężczyzną, a kobietą i, jednocześnie, jako komórka formacji wspólnoty państwowej, wywodzi się z wiary biblijnej. Dało to Europie Zachodniej, jak i Wschodniej własną określoną twarz i własne określone człowieczeństwo, dlatego właśnie ta forma wierności i samozaparcia powinna być zdobywana w kółko, z większym wysiłkiem i cierpieniem. Europa nie będzie dłużej Europą jeśli ta podstawowa komórka struktury społecznej miałaby zniknąć lub zostać zasadniczo zmieniona. Karta Praw Podstawowych mówi o prawie do małżeństwa, ale nie wyraża żadnej szczególnej ochrony - prawnej lub moralnej - ani w żaden sposób nie definiuje małżeństwa. Wszyscy wiemy w jaki sposób zagrożona jest rodzina i małżeństwo w obecnej chwili, z jednej strony przez niszczenie jej nierozerwalności poprzez łatwiejszą formę rozwodu, a z drugiej strony za pomocą nowego i coraz bardziej powszechnego stylu życia, współzamieszkiwania kobiety i mężczyzny bez prawnej formy małżeństwa. W przeciwieństwie do tego wszystkiego żąda się wspólnego życia dla homoseksualistów, którzy paradoksalnie domagają się prawnej postaci związku o takiej samej wartości jak małżeństwo.
Tendencja ta oznacza odejście od systemu moralnej historii ludzkości, która mimo wszystkich różnorodnych form prawnych małżeństwa, zawsze uznawała, że małżeństwo jest w swojej istocie przede wszystkim wspólnotą mężczyzny i kobiety otwartą na dzieci, a tym samym rodziną. To nie jest kwestia dyskryminacji, lecz raczej pytanie kim jest istota ludzka, jako mężczyzna i kobieta i jak wspólnocie mężczyzny i kobiety nadać prawną formę. Jeśli z jednej strony ich więź jest coraz bardziej oderwana od prawnych form, a z drugiej strony, homoseksualny związek jest postrzegany jako posiadające taką samą wartość jak małżeństwo, to jesteśmy przed rozpadem wizerunku człowieka, który może mieć bardzo poważne konsekwencje.
Ostatni punkt jest pytaniem religijnym. Nie chce wejść z złożone dyskusje ostatnich lat, a jedynie skupić się na jednym aspekcie, który jest podstawą dla wszystkich kultur: poszanowanie tego co drugi uważa za święte, a w szczególności poszanowania sacrum w najwyższym tego słowa znaczeniu, dla Boga, dla czegoś, co możemy słusznie przypuszczać, aby znaleźć jeszcze kogoś, kto nie jest skłonny wierzyć w Boga. Gdziekolwiek w tej kwesti coś jest zabronione, społeczeństwo traci. Dzięki Bogu w naszym współczesnym społeczeństwie, ktokolwiek, kto zhańbi wiarę Izreala, jego obraz Boga lub wielkie osobowości zostaje ukarany. Podobnie kto pogardza Koran i podstawowe założenia Islamu. Zamiast tego, w odniesieniu do Chrystusa i tego co jest święte dla chrześcijan, wolność opinii wydaje się być dobrem najwyższym, a ograniczenie to wydaje się zagrażać lub nawet niszczyć tolerancji i wolności w ogóle. Wolność opinii, choć ma swoje ograniczenia w tym, że nie może ona zniszczyć honoru i godność innych, to nie jest wolnością do kłamstwa lub do zniszczenia człowieka.
Zachód ujawnia nienawiść do siebie, co jest dziwne i może być rozpatrywane nie tylko patologiczne; Zachód chwalebnie próbuje otworzyć się, pełen zrozumienia, do zewnętrznych wartości, ale już nie kocha siebie; w swojej historii, to widzi tylko to, co jest godne ubolewania i destrukcyjne, natomiast nie jest już w stanie dostrzec, co jest wielkie i czyste.
Tłumaczenie z angielskiego dokonane przeze mnie. Zapewne nieprofesjonalne i tylko dla celów poglądowych.
The optimism as regards the victory of the European element, which Arnold Toynbee was still able to uphold at the beginning of the sixties, looks strangely outdated today. “Of the 28 cultures we have identified … 18 are dead and nine out of the ten remaining—in fact all except our own—show that they are already mortally wounded.” Who would still repeat these words today? And in general, what is our culture, what’s left of it? Is the civilization of technique and commerce spread victoriously throughout the world actually European culture? Or was this not perhaps rather born, in a post-European way, from the end of the ancient European cultures? I see here a paradoxical synchrony. The victory of the techno-secular post-European world; with the universalization of its model of life and of its way of thinking, is linked throughout the world, but especially in the strictly non-European worlds of Asia and Africa, to the impression that Europe’s world of values, its culture and its faith, that on which its identity is based, has reached the end and has actually already left the stage, that now the hour of other worlds’ values has arrived, of pre-Colombian America, of Islam, of Asian mysticism.
Europe, precisely in this its hour of maximum success, seems to have become empty inside, paralyzed in a certain sense by a crisis in its circulatory system, a crisis that puts its life at risk, resorting, as it were, to transplants that cannot but eliminate its identity. To this interior failure of its fundamental spiritual powers corresponds the fact that, even ethnically, Europe appears to be on the way out.
There is a strange lack of desire for a future. Children, who are the future, are seen as a threat for the present; the idea is that they take something away from our life. They are not felt as a hope, but rather as a limitation of the present. We are forced to make comparisons with the Roman Empire at the time of its decline: it still worked as a great historical framework, but in practice it was already living off those who would dissolve it, since it had no more vital energy.
With this point we have reached the problems of the present day. As regards the possible future of Europe, there are two opposite diagnoses. On one hand there is the thesis of Oswald Spengler, who believed he could define a kind of natural law for the great cultural expressions: there is a moment of birth, the gradual growth, the flourishing of a culture, then the on-come of weariness, old age and death. Spengler embroiders his thesis impressively, with documentation taken from the history of cultures, in which this law of natural evolution can be discerned. His thesis was that the West had reached its final epoch, which is moving inexorably towards the death of this cultural continent, despite all efforts to avert it. (…) This thesis, labelled as biologistic, found ardent opponents in the period between the two world wars, especially in Catholic circles. Arnold Toynbee, too, reacted against it in a striking way, with postulates that, of course, today find little hearing. Toynbee points out the difference between material-technical progress on one hand and real progress on the other, which he defines as spiritualization. He admits that the West—the western world—is in crisis, and he sees the cause for this in the decline from religion to the worship of technique, of nation, of militarism. Ultimately, for him, the crisis means secularism.
If we know the causes of the crisis, then we can find a way to cure it: the religious factor has to be reintroduced. In his view, part of this is “ the religious heritage of all cultures, but especially what is left of western Christianity.” He opposes the biologistic vision with a voluntaristic vision, which rests on the power of creative minorities and on exceptional individual personalities.
So the question is: is this diagnosis correct? And if so, is it within our power to reintroduce the religious moment, in a synthesis of residual Christianity and mankind’s religious heritage? In the end, the question between Spengler and Toynbee remains open, because we cannot see into the future. But independently of that, we must face up to the task of asking ourselves what the future can guarantee us, and what is able to keep alive the interior identity of Europe through all the historical metamorphoses. Or even more simply, what promises, for today and tomorrow, too, to impart human dignity and an existence that conforms to that dignity?(...)
Thus we are faced with the question: how are things to go ahead? In the violent turbulence of our time, is there a European identity that has a future and for which we can commit ourselves with our whole being? I am not prepared to enter into a detailed discussion on the future European Constitution. I would just like to indicate briefly the fundamental moral elements, which to my mind should not be missing.
The first element is the “unconditionality” with which human dignity and human rights must be presented as values that precede any jurisdiction on the part of the state. These basic rights are not created by the legislator, nor conferred on the citizens, “but rather exist in their own right, are always to be respected by the legislator, are given previously to him as values of a superior order.” This validity of human dignity, previous to every political action and to every political decision, refers back ultimately to the Creator: only He can establish values that are founded on the essence of man and that are intangible. That there be values that cannot be manipulated by anyone is the real, true guarantee of our freedom and of man’s greatness; Christian faith sees in this the mystery of the Creator and of the condition of the image of God that He conferred upon man.
Now, almost no one these days would directly deny the precedence of human dignity and basic human rights over all political decisions; the horrors of Nazism and its racist theories are still too recent. But in the concrete sphere of the so-called progress of medicine there are very real threats to these values: whether we think of cloning, or of the conservation of human foetuses for organ donation, or of the whole field of genetic manipulation—no one can ignore the gradual erosion of human dignity that threatens us here. Added to this are the growth in the traffic of human persons, of new forms of slavery, trafficking in human organs for transplant. Good ends are always adopted in order to justify what is unjustifiable. In these sectors there are some hard and fast rules in the Charter of basic human rights we can be happy with, but on some important points it is still too vague. And it is precisely here that we jeopardize the seriousness of the principle at stake.
The second point in which the European identity appears is marriage and the family. Monogamous marriage, as the basic structure of the relationship between man and woman and, at the same time, as the cell of the formation of the state community, is derived from biblical faith. This has given Western Europe as well as Eastern Europe, its own particular face and its own particular humanity, precisely because the form of fidelity and self-denial set out here had always to be conquered, over and over again, with much effort and suffering. Europe would no longer be Europe if this fundamental cell of its social structure were to disappear or be essentially changed. The Charter of Fundamental Rights speaks of the right to marriage, but does not express any specific protection for marriage—either juridical or moral—nor give it a more precise definition. And we all know how threatened marriage and the family are at present—on one hand by eroding their indissolubility through easier forms of divorce, and on the other hand by means of a new and more and more widespread lifestyle, the cohabitation of man and woman without the juridical form of marriage. In stark contrast to all this is the request for communion of life between homosexuals, who paradoxically now demand a juridical form having the same value as marriage. This tendency marks a departure from the system of mankind’s moral history, which, notwithstanding all the diverse juridical forms of marriage, always recognized that marriage is, in its essence, the particular communion of man and woman that is open to children and thus to the family. This is not a question of discrimination, but rather the question of what the human person is, as man and woman, and of how the togetherness of man and woman can be given a juridical form. If on one hand their togetherness is more and more detached from juridical forms, and on the other hand, homosexual union is seen more and more as having the same value as marriage, then we are before a dissolution of man’s image that can have only extremely grave consequences.
My last point is the religious question. I do not want to enter into the complex discussions of recent years, but to focus on only one aspect that is fundamental for all cultures: respect for what the other holds sacred, and in particular respect for the sacred in the highest sense, for God, something that we can legitimately suppose to find even in one who is not disposed to believe in God. Wherever this respect is denied, something essential in a society is lost. In our present-day society, thank God, whoever dishonours the faith of Israel, its image of God or its great personalities, is fined. Whoever scorns the Koran and the basic convictions of Islam is fined, too. Instead, with regard to Christ and to what is sacred for Christians, freedom of opinion seems to be the supreme good, and to limit this would seem to threaten or even destroy tolerance and freedom in general. Freedom of opinion, though, finds its limit in this, that it cannot destroy the honour and the dignity of the other; it is not freedom to lie or to destroy human rights.
The West reveals here a hatred of itself, which is strange and can be only considered pathological; the West is laudably trying to open itself, full of understanding, to external values, but it no longer loves itself; in its own history, it now sees only what is deplorable and destructive, while it is no longer able to perceive what is great and pure.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz